ATVSTP HCM: Quản lý An Toàn Thực Phẩm tại TP.HCM

Giới thiệu về ATVSTP HCM

“ATVSTP HCM” là cụm từ viết tắt của An Toàn Vệ Sinh Thực Phẩm TP.HCM, đề cập đến Sở An toàn thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh – cơ quan chuyên trách về quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm tại địa bàn TP.HCM. Đây là đơn vị cấp sở đầu tiên trong cả nước phụ trách riêng lĩnh vực an toàn thực phẩm, được thành lập sau 6 năm thí điểm mô hình Ban Quản lý ATTP.

Sở ATTP TP.HCM chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/1/2024 theo Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội. Việc nâng cấp Ban Quản lý lên thành Sở ATTP thể hiện quyết tâm của chính quyền TP.HCM trong bảo đảm thực phẩm an toàn cho hơn 10 triệu dân. Người dân thành phố kỳ vọng từ đây “bữa ăn của mình sẽ trở nên an toàn hơn” nhờ những nỗ lực mạnh mẽ, bài bản của cơ quan chuyên môn này.

Sở ATTP TP.HCM (hay ATVSTP HCM) giữ vai trò đầu mối thống nhất, tham mưu cho UBND TP.HCM và chịu trách nhiệm về mọi mặt công tác quản lý an toàn thực phẩm trên địa bàn. Sự ra đời của Sở đã khắc phục những hạn chế về pháp lý, thẩm quyền của mô hình thí điểm trước đây, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của công tác an toàn thực phẩm đối với sức khỏe cộng đồng. Với bộ máy được kiện toàn, Sở ATTP có cơ sở pháp lý vững chắc hơn để thực thi nhiệm vụ “chống thực phẩm bẩn và xây thực phẩm sạch”, bởi lẽ “người dân TP không thể dừng tiêu thụ thực phẩm một ngày nào” như lời khẳng định của Giám đốc Sở.

Chức năng và nhiệm vụ của Sở An toàn thực phẩm TP.HCM

Sở ATTP TP.HCM được giao nhiều chức năng, nhiệm vụ quan trọng nhằm đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP) cho thành phố. Trong đó, có thể kể đến:

• Tham mưu, xây dựng chính sách và quy định về ATTP: Sở chủ trì soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật, kế hoạch, chương trình về an toàn thực phẩm trình UBND TP phê duyệt và tổ chức triển khai. Điều này bao gồm việc đề xuất các quy chuẩn kỹ thuật địa phương cho những sản phẩm thực phẩm đặc thù của TP.HCM và thực hiện xã hội hóa một số dịch vụ công về ATTP theo phân công.
• Thanh tra, kiểm tra và giám sát an toàn thực phẩm: Sở là đầu mối thanh tra, kiểm tra liên ngành đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn. Cơ quan này tổ chức các đoàn kiểm tra chuyên ngành, liên ngành nhằm giám sát có trọng tâm, trọng điểm – đặc biệt trong các dịp cao điểm như Tết, lễ hội. Những mặt hàng tiêu thụ nhiều và có nguy cơ cao (thịt và sản phẩm từ thịt, rượu bia, bánh mứt kẹo, rau củ quả, phụ gia thực phẩm, v.v.) cùng các chợ đầu mối, siêu thị, cơ sở giết mổ đều nằm trong diện kiểm tra gắt gao. Trong quá trình kiểm tra, Sở còn kết hợp tuyên truyền, giáo dục pháp luật về ATTP nhằm nâng cao ý thức cộng đồng về phòng chống ngộ độc thực phẩm. Các vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm minh, công khai các cơ sở vi phạm để răn đe. Nhờ mô hình Sở ATTP thống nhất, tình trạng chồng chéo thanh kiểm tra giữa nhiều ngành đã được xóa bỏ – mỗi cơ sở không còn phải chịu quá nhiều đoàn kiểm tra từ các cơ quan khác nhau mỗi năm. Điều này vừa nâng cao hiệu quả quản lý, vừa giảm phiền hà cho doanh nghiệp.
• Cấp phép và chứng nhận an toàn thực phẩm: Sở ATTP chịu trách nhiệm thẩm định và cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn TP.HCM. Điều này bao gồm các cơ sở sản xuất thực phẩm (nước uống đóng chai, nước đá, thực phẩm chức năng, phụ gia…) và cả cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống (nhà hàng, bếp ăn tập thể, v.v.). Quy trình cấp phép được thực hiện chặt chẽ: cơ sở phải chuẩn bị hồ sơ đăng ký, đáp ứng các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn gốc nguyên liệu, cũng như đảm bảo nhân viên có giấy xác nhận kiến thức ATTP và sức khỏe phù hợp. Cơ quan chức năng sẽ thẩm định hồ sơ, kiểm tra thực tế và cấp giấy chứng nhận trong vòng ~15 ngày làm việc nếu cơ sở đạt yêu cầu.
• Giấy phép ATTP có hiệu lực 3 năm kể từ ngày cấp, do đó Sở cũng tiếp nhận hồ sơ gia hạn, cấp lại khi giấy phép hết hạn hoặc khi cơ sở có thay đổi. Ngoài ra, Sở ATTP TP.HCM còn tiếp nhận bản tự công bố sản phẩm, hồ sơ công bố sản phẩm mới, cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo thực phẩm theo phân cấp (đối với thực phẩm dinh dưỡng đặc biệt, thực phẩm chức năng, v.v.) – qua đó quản lý chặt chẽ chất lượng và thông tin về các sản phẩm thực phẩm lưu thông trên thị trường.
• Truyền thông, giáo dục và phối hợp liên ngành: Song song với công tác quản lý, Sở ATTP đẩy mạnh tuyên truyền kiến thức ATTP đến cộng đồng. Thông qua nhiều kênh truyền thông, Sở phổ biến các quy định pháp luật, hướng dẫn người dân cách lựa chọn, bảo quản, chế biến thực phẩm an toàn, cũng như kỹ năng xử lý tình huống ngộ độc thực phẩm để bảo vệ sức khỏe cho gia đình. Sở thường xuyên tổ chức các hội thảo, tập huấn cho doanh nghiệp và hộ kinh doanh về quy định VSATTP, giúp họ cập nhật kiến thức và nâng cao trách nhiệm trong việc cung ứng thực phẩm sạch.
• Bên cạnh đó, Sở ATTP TP.HCM giữ vai trò phối hợp với các sở ban ngành và địa phương lân cận trong quản lý chuỗi cung ứng thực phẩm. Việc liên kết chặt chẽ với các tỉnh thành sản xuất thực phẩm giúp TP.HCM kiểm soát nguồn thực phẩm ngay từ gốc, giảm thiểu nguy cơ thực phẩm “bẩn” tuồn vào thành phố. Sở cũng tham gia các chương trình hợp tác với các tổ chức trung ương và quốc tế nhằm học hỏi mô hình quản lý ATTP tiên tiến, từng bước nâng cao tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của Việt Nam.

Hoạt động đảm bảo an toàn thực phẩm nổi bật tại TP.HCM

Những năm qua, cơ quan ATVSTP HCM đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực, góp phần kiểm soát hiệu quả tình hình vệ sinh thực phẩm tại đô thị lớn nhất cả nước. Chiến dịch “Tháng hành động vì an toàn thực phẩm” là ví dụ điển hình, được tổ chức mỗi năm một lần (từ 15/4 đến 15/5).

Trong Tháng hành động, Sở ATTP huy động tổng lực: tăng cường thanh tra đột xuất các bếp ăn tập thể, chợ truyền thống; tổ chức truyền thông rộng rãi về cách nhận biết thực phẩm an toàn; công khai các chuỗi cung ứng thực phẩm sạch, chất lượng cao, đồng thời phát hiện và xử lý các cơ sở vi phạm, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm.

Lễ phát động Tháng hành động năm 2024 tại TP.HCM có sự tham gia của đại diện Bộ Y tế, UBND TP và nhiều doanh nghiệp, thể hiện tinh thần vào cuộc của cả hệ thống chính trị và xã hội. Giám đốc Sở ATTP TP.HCM, bà Phạm Khánh Phong Lan, nhấn mạnh trong lễ phát động rằng Sở sẽ đẩy mạnh kiểm tra đột xuất và kiên quyết xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm về ATTP, đồng thời kêu gọi người dân nâng cao ý thức phòng ngừa ngộ độc thực phẩm. Nhờ các hoạt động đồng bộ đó, nhiều vụ vi phạm đã được phát hiện kịp thời, góp phần giảm thiểu rõ rệt số vụ ngộ độc thực phẩm trên địa bàn so với trước đây.

Bên cạnh các đợt cao điểm, công tác kiểm tra thường xuyên cũng được Sở ATTP thực hiện một cách hệ thống. Mỗi năm, hàng ngàn mẫu thực phẩm tại các chợ đầu mối, siêu thị, cơ sở sản xuất được lấy để kiểm nghiệm nhanh các chỉ tiêu an toàn (như dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất cấm, vi sinh vật gây hại…). Những điểm nóng như chợ đầu mối nông sản Thủ Đức, Bình Điền luôn có tổ công tác ATTP túc trực, giám sát truy xuất nguồn gốc thực phẩm.

Nếu phát hiện mẫu không đạt, Sở sẽ phối hợp truy xuất lô hàng và xử lý tận gốc (ngừng kinh doanh, tiêu hủy sản phẩm nhiễm độc, phạt hành chính cơ sở vi phạm). Chẳng hạn, trong đợt cao điểm cận Tết, Sở ATTP đã thành lập các đoàn liên ngành kiểm tra lúc rạng sáng tại chợ đầu mối, yêu cầu tiểu thương xuất trình nguồn gốc hàng hóa và lấy mẫu rau củ, trái cây, thủy sản để test nhanh. Kết quả cho thấy đa số mẫu an toàn, tuy nhiên Sở cũng khuyến cáo ban quản lý chợ áp dụng biện pháp quản lý chất lượng chủ động (tương tự siêu thị) để sàng lọc nguồn hàng ngay từ giai đoạn nhập chợ.

Những nỗ lực kiểm soát tại “chợ đầu mối” – nơi cung cấp ~80% thực phẩm tươi sống cho TP – đã giúp người dân an tâm hơn khi mua sắm, đồng thời buộc các tiểu thương nâng cao ý thức “nói không” với thực phẩm bẩn.

Mặt khác, công tác tuyên dương và khuyến khích cơ sở kinh doanh thực phẩm an toàn cũng được chú trọng. Sở ATTP phối hợp với các hội ngành hàng, địa phương để xây dựng các mô hình chợ thí điểm an toàn thực phẩm, cửa hàng kinh doanh thực phẩm đạt chuẩn. Những cơ sở chấp hành tốt quy định VSATTP, có hệ thống truy xuất và kiểm soát chất lượng bài bản sẽ được tuyên dương, tạo uy tín với người tiêu dùng. Đây là hướng đi lâu dài nhằm xã hội hóa nhiệm vụ đảm bảo ATTP, huy động sự tham gia của chính doanh nghiệp và cộng đồng vào việc xây dựng thị trường thực phẩm an toàn, bền vững.

Lợi ích của ATVSTP HCM đối với người dân và doanh nghiệp

Đối với người dân

Sự ra đời và hoạt động hiệu quả của Sở ATVSTP TP.HCM mang lại lợi ích thiết thực cho người dân. Trước hết, cộng đồng được bảo vệ tốt hơn trước nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Nhờ mạng lưới giám sát và thanh tra dày đặc của Sở, thực phẩm “bẩn” hay kém chất lượng bị phát hiện và loại bỏ khỏi thị trường kịp thời, giúp giảm các vụ ngộ độc tập thể, bệnh truyền qua thực phẩm. Người dân TP.HCM hiện nay có thể an tâm hơn khi sử dụng thực phẩm hàng ngày, từ bữa ăn đường phố đến bữa cơm gia đình, bởi công tác quản lý đã bao quát từ khâu sản xuất, phân phối đến tiêu dùng cuối cùng. UBND TPHCM khẳng định mô hình Sở ATTP được triển khai “vì lợi ích của người dân, để cộng đồng được an tâm và an toàn sử dụng thực phẩm”.

Bên cạnh yếu tố an toàn sức khỏe, quyền lợi người tiêu dùng cũng được bảo vệ tốt hơn. Sở ATTP thiết lập các đường dây nóng, website để người dân phản ánh vi phạm ATTP, đồng thời kịp thời cảnh báo công chúng về các sản phẩm thực phẩm không đảm bảo (ví dụ: thu hồi sản phẩm nhiễm độc, cảnh báo thực phẩm giả, v.v.). Nhờ vậy, người tiêu dùng được tiếp cận thông tin minh bạch và có thể trực tiếp tham gia giám sát an toàn thực phẩm cùng cơ quan chức năng.

Trong dài hạn, một môi trường thực phẩm an toàn sẽ góp phần nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người dân thành phố, giảm gánh nặng bệnh tật liên quan đến thực phẩm. Điều này đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh TP.HCM là đô thị có lượng tiêu thụ thực phẩm khổng lồ mỗi ngày – đảm bảo ATTP chính là đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững cho cộng đồng.

Đối với doanh nghiệp

Đối với các doanh nghiệp và cơ sở kinh doanh thực phẩm, Sở ATVSTP TP.HCM vừa là cơ quan quản lý, vừa là người đồng hành hỗ trợ để họ tuân thủ tốt quy định và phát triển kinh doanh bền vững. Trước hết, việc tập trung đầu mối quản lý ATTP tại Sở đã giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng thủ tục hành chính, tránh tình trạng chồng chéo thanh tra, kiểm tra từ nhiều cơ quan như trước đây. Giờ đây, các cơ sở chỉ làm việc với một đầu mối duy nhất về ATTP cấp thành phố, tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ. Sở ATTP cũng đang đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin để rút ngắn tối đa thời gian xử lý thủ tục cho doanh nghiệp, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng nhưng vẫn đảm bảo an toàn.

Quan trọng hơn, doanh nghiệp có Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện VSATTP sẽ gặt hái nhiều lợi ích lâu dài. Trước hết là tăng uy tín thương hiệu – khách hàng tin tưởng hơn vào chất lượng sản phẩm/dịch vụ của cơ sở có chứng nhận. Đây là lợi thế cạnh tranh lớn trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến vệ sinh thực phẩm. Kế đến, doanh nghiệp thể hiện sự tuân thủ pháp luật, tránh được nguy cơ bị xử phạt nặng về vi phạm ATTP (theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP, vi phạm có thể bị phạt từ 10 – 100 triệu đồng tùy mức độ).

Thực tế, một cơ sở kinh doanh nếu hoạt động không có giấy phép ATTP sẽ luôn lo ngại thanh tra và chịu rủi ro bị đình chỉ, phạt tiền, thậm chí bị đóng cửa. Ngược lại, khi có chứng nhận VSATTP, doanh nghiệp yên tâm mở rộng kinh doanh một cách hợp pháp, lâu dài. Giấy phép thường có hiệu lực 3 năm, sau đó được gia hạn, tạo điều kiện cho cơ sở ổn định hoạt động và hoạch định kế hoạch phát triển.

Một lợi ích nữa là doanh nghiệp được hỗ trợ chuyên môn từ Sở và các đơn vị liên quan. Trước khi cấp phép, Sở ATTP thường tổ chức các khóa tập huấn kiến thức VSATTP cho chủ cơ sở và nhân viên trực tiếp chế biến thực phẩm (đây là yêu cầu bắt buộc để được cấp chứng nhận). Nhờ đó, doanh nghiệp nâng cao được trình độ quản lý an toàn vệ sinh, cải thiện quy trình sản xuất – kinh doanh theo hướng chuẩn mực hơn.

Ngoài ra, trên thị trường hiện nay có những công ty tư vấn uy tín sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp về ATTP. Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam – đơn vị vận hành trang thông tin atvstp.org.vn – là một ví dụ điển hình. Thành lập từ 2008, công ty này cung cấp giải pháp toàn diện, hỗ trợ doanh nghiệp từ tư vấn pháp lý, chuẩn bị hồ sơ xin giấy phép, đến công bố sản phẩm hợp quy, đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ đầy đủ quy định và sản phẩm được lưu thông thuận lợi trên thị trường.

Sự hỗ trợ của các chuyên gia giúp rút ngắn quá trình xin giấy phép, đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp mới hoặc hộ kinh doanh nhỏ lẻ chưa nắm rõ thủ tục. Điều này cho thấy, mục tiêu của ATVSTP HCM không chỉ là kiểm soát, mà còn là tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển gắn liền với an toàn thực phẩm.

Kết luận

Sở An toàn thực phẩm TP.HCM (ATVSTP HCM) đang ngày càng khẳng định vai trò nòng cốt trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng văn hóa thực phẩm an toàn tại đô thị lớn nhất cả nước. Từ những chính sách quyết liệt đến các hoạt động cụ thể, ATVSTP HCM đã và đang tạo ra chuyển biến tích cực: thực phẩm lưu thông trên thị trường được kiểm soát chặt chẽ hơn, ý thức trách nhiệm của người sản xuất – kinh doanh lẫn người tiêu dùng đều được nâng cao.

Mô hình Sở ATTP của TP.HCM được kỳ vọng sẽ là hình mẫu để nhân rộng ra các địa phương khác, hướng tới một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm đồng bộ và hiệu quả trên cả nước. Với phương châm “vì lợi ích sức khỏe của nhân dân”, ATVSTP HCM thực sự là lá chắn bảo vệ để mỗi bữa ăn của người dân thành phố ngày càng an toàn, chất lượng, đồng thời tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển bền vững trong lĩnh vực thực phẩm.